
Pilar Ortiz con Manuel Casal, na gravación do programa ‘Vivirmos nun mundo finito’. Foto: Ames Radio.

Pilar Ortiz con Manuel Casal, na gravación do programa ‘Vivirmos nun mundo finito’. Foto: Ames Radio.
Onte venres 17, celebramos no Centro Sociocultural do Milladoiro o noso segundo acto de presentación, que seguiu un esquema análogo ao que xa fixéramos en Bertamiráns.
Despois da proxección do didáctico documental de animación Non hai mañá, de Dermot O’Connor (que recibiu os eloxios xeralizados do público asistente), Xoán Doldán fixo unha breve presentación da asociación Véspera de Nada, no contexto da divulgación internacional que se vén facendo nos últimos anos acerca do problema derivado do Peak Oil ou Teito da extracción de petróleo, e explicou as súas repercusións na economía e como a crise económica (en boa medida producida polo propio devalar enerxético) ten postergado un tempo as peores consecuencias deste feito ineludible, nomeadamente os desabastecementos (de gasolina, alimentos e todo tipo de produtos dependentes para o seu trasporte ou fabricación) do ouro negro, do que como nos lembrou Doldán “cada vez hai menos”, como é lóxico nun material non renovable de orixe fósil. O momento a partir do que cada vez se vai poder comercializar menos cada ano, está xa aquí, comentaron desde a tribuna.
Intervención do profesor Xoán R. Doldán (Véspera de Nada por unha Galiza sen petróleo). Foto: Ames pospetróleo.
Posteriormente presentouse a nova asociación local Ames Pospetróleo, “filla ou irmá pequena de Véspera de Nada”, como comentou o presentador e moderador do acto, Benxamín González. A presentación correu a cargo do seu presidente Emilio Román.
Antes de dar pé ao debate, o presidente de Ames Pospetróleo fíxolle entrega ao alcalde, José Miñones, dun exemplar da edición impresa do informe Limits revisited, encargado polo grupo que no parlamento británico está a estudar a cuestión dos límites ao crecemento e que foi traducida ao galego por Véspera de Nada ás poucas semanas da súa publicación en inglés. Precisamente o crecemento económico foi descrito como o principal problema da nosa sociedade para encarar o futuro tanto no documental Non hai mañá como na intervención de Xoán Doldán. Ao ser a nosa —en palabras do profesor de economía aplicada na USC e ex-director do INEGA— unha auténtica “petroeconomía”, é dicir, un sistema que só sabe medrar e que só o pode facer a base de petróleo, basicamente, o devalar da dispoñibilidade de petróleo para as nosas economías abócanos a un futuro “que pode ser moi dramático”.
O alcalde de Ames, José Miñones, recibe de Ames Pospetróleo o informe ‘Limits revisited’. Foto: Ames Pospetróleo.
No debate, que foi intenso, entre membros do público xeral, de Ames Pospetróleo, Véspera de Nada, o alcalde e dúas concelleiras do grupo da oposición Ames Novo (Chus Boo e Pilar Candocia), falouse deste problema e das diversas perspectivas que se abren a nivel mundial, galego e local diante desta situación. O alcalde de Ames falou dalgunhas iniciativas que se están a poñer en marcha e afirmou, como xa fixera durante a nosa primeira xuntanza en 2015 con el, que nas etapas anteriores nas que o PSOE participara no goberno de Ames se fixeran cousas nese sentido, aínda que sen a percepción do conxunto da situación de devalar mundial de petróleo. Falouse tamén no debate na necesidade de promover non só o comercio senón tamén a produción local e dunha das medidas que Ames Pospetróleo recomendara nas súas xuntanzas previas ás eleccións municipais a todos os grupos políticos: elaborar unha guía completa dos produtores e produtoras de Ames, mais non só de alimentos senón de todo tipo de materiais e produtos, especialmente aqueles máis imprescindibles para a sociedade amesá.
Intervención do profesor Xoán R. Doldán (Véspera de Nada por unha Galiza sen petróleo). Foto: Ames pospetróleo.
Tamén volveu saír, como no acto de Bertamiráns, o tema da divulgación do Peak Oil entre todos os sectores sociais de Ames, especialmente a xente máis nova; tamén se abordou a necesidade de volver a ollada ao rural, para rehabitalo (“se cadra máis que plans de urbanización os concellos tiñan que comezar a facer plans de ruralización”, comentou Doldán), para recuperar o sentido e prácticas comunitarias vivas até non hai moito no noso país e para coidalo como un elemento crítico para o futuro (“nunca na historia humana tanta xente se desvencellara da produción de alimentos, e hoxe en día a metade da humanidade vive en cidades e non se dedica a producir alimentos”).
Tanto Véspera de Nada como Ames Pospetróleo ofreceron a súa colaboración para traballar con todos os grupos políticos municipais e seguir dando pasos para a divulgación e coñecemento do problema, como paso conveniente para comezar a tomar medidas e que estas sexan comprendidas como algo necesario para un Ames con futuro.
Varias das persoas asistentes ao acto agradeceron a ambas as dúas entidades o seu labor altruista para a difusión desta cuestión, as súas publicacións e a dobraxe ao galego dunha película que recoñeceron é moi densa en información, moi ben feita e que explica dunha maneira accesible para todos os públicos o grave problema ao que nos enfrontamos. De feito, a gravidade é tal que o público asistente a este tipo de actos adoita cualificar ás persoas palestrantes de “pesimistas” ou mesmo “catastrofistas”: por ese motivo comentou Xoán Doldán a sorpresa que lle producía cando unha muller entre o público os cualificou de “optimistas”, facendo mención ao agravante do actual nivel de poboación mundial. No debate que se produciu a posteriori mencionáronse un par de traballos dun dos principais referentes mundiais nesta cuestión, o estadounidense Richard Heinberg; en concreto seu libro The Party’s over e o seu artigo “Diez pasos para reducir la economía sin quebrarla“, que fora traducida para a revista 15/15\15 precisamente polo membro de Ames Pospetróleo Benxa gonzález. En efecto, a festa (da exuberancia que trouxo a enerxía fósil) rematou, e esa mensaxe é moi difícil de trasmitir á sociedade (“ter que ser nós os que apaguemos a música”), pero en realidade pódese facer dunha maneira positiva e propositiva, pois “ben podemos vivir mellor despois do petróleo do que vivimos até o de agora” (Doldán).
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=SwvrpALhHMQ?w=560&h=315]
Foto: Ames Pospetróleo
O acto foi presentado pola xornalista Rebeca Fernández Hermo, e contamos coa participación de Xoán Doldán, vicepresidente da asociación Véspera de Nada e profesor de economía aplicada na USC.
Abriuse o acto coa proxección do documental Non hai mañá, de Dermot O’Connor, e tras a intervención de Xoan Doldán, que falou brevemente da asociación Véspera de Nada e da Guía para o descenso enerxético, achegando tamén unhas maxistrais explicacións sobre a situación actual da economía en relación ao devalar enerxetico, foi a quenda de Emilio Román Leis, presidente de Ames Pospetróleo, quen falou ao público asistente acerca da orixe, fins e actividades da asociación.
Rebeca Hermo, Xoán Doldán e Emilio Román. FOTO: Ames Pospetróleo.
Tanto Isabel Vaquero como Genma Otero interviron amosando o seu interese pola cuestión do Peak Oil, celebrando a posta en andamento da nova asociación Ames Pospetróleo e falando das accións que se están levando a cabo por parte do goberno municipal que poden ter algún efecto sobre as súas consecuencias: salientaron particularmente a auditoría enerxética e a substitución progresiva dos puntos de luz do concello, así como as accións desenvolvidas e os proxectos en marcha en relación coas hortas urbanas —este último punto foi concretado pola responsable municipal da Aula de Natureza, tamén presente no acto—. Tamén coincidiron en resaltar os atrancos e dificultades que presenta a lexislación vixente para tomar medidas que poderían ir na boa dirección, mencionando particularmente a dificultade de introducir cláusulas sociais (ou ecolóxicas) na contratación municipal, ou primar nesta ás cooperativas (de enerxía p.ex.) fronte a outras empresas.
Tamén manifestaron o seu interese por coñecer iniciativas pospetróleo e de Cidades en Transición que se estean levando a cabo noutros concellos; nese senso, Xoan Doldán aproveitou para convidalas á Xuntanza Ibérica de Iniciativas Decrecentistas que será organizada pola asociación Véspera de Nada neste ano con data e lugar por concretar.
Recoñecendo igualmente a importancia da divulgación para concienciar á poboación do problema e as súas consecuencias, convidaron a Ames Pospetróleo a proxectar o documental nos institutos de Ames, actividade que entra directamente nos obxectivos da nosa asociación e que estaremos encantados de levar a cabo. Tamén se amosaron dispostos a manter reunións para estudar a aplicación nas diversas áreas de competencia municipal das medidas propostas e que xa publicáramos de forma previa ás últimas eleccións municipais no wiki de Municipios.Pospetroleo.com.
En conxunto, unha xornada satisfactoria que agardamos repetir o vindeiro venres 17 na Casa da Cultura do Milladoiro, ás 20:30 h. Como entidade que aposta por reducir a necesidade do transporte, quixemos ofrecer ás veciñas e veciños dos dous núcleos urbáns de Ames a posibilidade de asistir á nosa presentación sen ter que facer uso do vehículo privado, e de aí que fagamos senllos actos en cada un deles. Convidamos a todas as persoas interesadas en coñecer como o descenso enerxético vai condicionar as nosas vidas en Ames, a asistir á nova proxección do documental e posteriores presentacións e debate.
A Casa de Cultura da capital do noso concello acollerá este sábado pola mañá (ás 11:00 h) o primeiro dos actos de presentación da nosa asociación á sociedade amesá.
No evento (organizado coa colaboración do Concello de Ames e presentado pola xornalista especializada en temas medioambientais Rebeca Fernández Hermo) proxectaremos ademais o documental de animación Non hai mañá (There’s no tomorrow – Dermot O’Connor 2012) como didáctica explicación introdutoria ao problema do devalar enerxético, para abrir boca nesta xornada. A película dura media hora e é apta para todos os públicos.
Despois Xoán Ramón Doldán, profesor de economía aplicada na USC, e vicepresidente da nosa asociación irmá Véspera de Nada por unha Galiza sen petróleo, presentará o que vén facendo esta asociación irmá desde o seu nacemento en 2008 e a súa exitosa publicación Guía para o descenso enerxético (que xa vai pola 2ª edición e recentemente foi publicada tamén en catalán).
Posteriormente presentaremos a nosa asociación Ames Pospetróleo, as nosas actividades até o de agora e os nosos obxectivos, para abrir posteriormente un debate co público asistente.
Agardamos a presenza tanto do alcalde como do resto da corporación municipal. No acto, os membros da nosa asociación faranlle entrega ao alcalde de Ames dunha copia da tradución ao galego do informe Limits revisited, publicada recentemente por unha comisión especializada do Parlamento Británico.
(Facemos notar que este acto temos previsto repetilo tamén no Milladoiro o venres 17 ás 20:30, pero que debido a súa coincidencia coa campaña electoral, no está asegurada a súa celebración, pois podería ser solicitada a Casa de Cultura para ese mesmo día e hora por algún partido político, e segundo a lei electoral vixente, terían preferencia sobre o noso acto.)
Recibimos recentemente o programa electoral presentado por Pacto por Ames, e tras estudialo esta é a nosa avaliación de en que medida incorporan ao mesmo as medidas propostas por Ames Pospetróleo e que lles propuxéramos na nosa xuntanza do mes de marzo.
Ao longo do documento podemos atopar algunhas medidas directamente tomadas das nosas propostas ou, cando menos relacionadas ou coincidentes en parte con elas, e ás veces unidas a outras propostas ou matices que non estaban presentas na nosa proposta:
Neste apartado, e baixo o epígrafe Aforro Enerxético é onde podemos atopar a maior parte das medidas que Pacto por Ames decidiu incorporar ao seu programa de entre as propostas por Ames Pospetróleo.
AFORRO ENERXÉTICO: A eficiencia enerxética, a integración co Medio Ambiente, as políticas sustentables e a vida san son propostas que potenciaremos dende PACTO x AMES:
Chámanos a atención, en primeiro lugar, que en ningún apartado do programa se mencione o Teito do Petróleo, nin —cunha única excepción—, ningunha das medidas que propoñemos para difundir e explicar o Peak Oil e concienciar á cidadanía do problema e as súas consecuencias, paso necesario para o éxito de moitas das medidas propostas. Así, no documento de Pacto por Ames non hai rastro do programa de difusión de Transición Enerxética entre entidades locais, da campaña de difusión mediática local das medidas pospetróleo, da divulgación das consecuencias económicas do Teito do Petróleo nin do Programa de difusión e formación para a adaptación social pospetróleo. Tampouco aparecen actuacións institucionais coma a creación da Axencia Municipal para a Transición Enerxética, a adopción do Protocolo do Esgotamento do Petróleo, ou a iniciativa de sumar Ames á Rede de Cidades en Transición.
No apartado 3 do programa, Área de Empregabilidade, Formación, Turismo e Comercio, non achamos ningunha medida que se propoña en clave pospetróleo, pese a que algunhas terían encaixe perfectamente. Así, no apartado Empregabilidade e Formación:
Aquí terían encaixado as nosas propostas de programa de formación profesional pospetróleo e o programa formativo para a recuperación de produtos e materiais.
Do mesmo xeito, nas propostas
poderían terse integrado as nosas propostas para novas empresas sustentables pospetróleo, o programa de reconversión de empresas para un futuro sen petróleo e o programa de novas empresas de servizos pospetróleo. É mais, consideramos que sen un enfoque pospetróleo os esforzos de formación e asesoramento perden o sentido, porque se estaría formando aos empresarios e profesionais para un futuro que cando chegue vai ser moi diferente.
No subapartado Comercio atopamos as seguintes propostas:
ECONÓMICA
Se ben compartimos o fin de reducir a débeda municipal, e algún dos medios propostos, como a racionalización do consumo eléctrico ou a redución dos gastos financeiros, non podemos estar de acordo coa pertinencia de outras propostas, como as licitacións de distintos servizos. Se ben é certo que non temos ningunha medida específica que defenda a xestión municipal fronte a xestión privada dos servizos esenciais, esta última non parece que vaia ser facilitadora dunha transición pospetróleo, toda vez que: o fin último da empresa adxudicataria é o beneficio económico, estando a calidade do servizo e o aforro para o cidadán nun segundo plano; os dilatados prazos polos que se outorgan as concesións farían aínda mais difícil para o concello poder actuar con axilidade para afrontar as mudanzas necesarias na Transición, e por último existe un extenso debate en todo o Estado acerca de se este tipo de concesións supoñen un aforro real, existindo cada vez un maior número de concellos que deciden recuperar a xestión dos servizos básicos e aforran diñeiro ao facelo.
URBANISMO
Na Área de Urbanismo non atopamos tampouco ningunha das medidas propostas por Ames Pospetróleo, como a adecuación da normativa urbanística para unha cidade pospetróleo, a promoción da arquitectura bioclimática ou o programa para a xeración eléctrica en edificios; si vemos referencias ao Urbanismo Sustentable:
Converter Ames nun Concello cun urbanismo sustentable en base ós parámetros medioambientais e de accesibilidade, humanización e espazos deportivos e de lecer.
Ao noso entender, un urbanismo sustentable é o que causa o menor impacto posible sobre o medio ambiente e o territorio, consume a menor cantidade de recursos e enerxía e produce a menor cantidade posible de residuos e emisións. En canto a accesibilidade, supón apostar polo transporte público e non o vehículo privado, fomentando medios alternativos como a bicicleta, e apostando pola proximidade.
A solución que propón Pacto por Ames para o problema do tráfico no Milladoiro lévanos a poñer en dúbida que compartamos a mesma definición de urbanismo sustentable:
Dende hai máis de 20 anos o problema do tráfico do Milladoiro ó seu paso pola rúa Rosalía de Castro segue sen resolverse. Ningunha das Administracións tomou o problema coa suficiente seriedade e interese.
Mentres que en Padrón investíronse na variante máis de 25 millóns de euros, no túnel de Conxo case 8 millóns, ou no da Galuresa 14 millóns, no Milladoiro obtense a calada por resposta cando se pide unha solución. Deixan a Milladoiro, cunha poboación de 13.000 habitantes, nun segundo plano fronte a un concello como o de Padrón ,que ten 8.800 habitantes.
A competencia desta inversión é do Goberno Central, por iso dende PACTO x AMES faremos chegar tódalas propostas viables para conseguir que se tome en serio dunha vez por todas o problema de tráfico que hai no Milladoiro. As nosas propostas a elevar ó Ministerio son:
Desde Ames Pospetróleo non compartimos esta solución. Un túnel baixo a rúa Rosalía de Castro supón enterrar —literalmente— unha gran cantidade de diñeiro, enerxía e recursos que poderían ter moito mellor uso. As razóns que se poden esgrimir en contra son moitas e moi variadas, pero por empregar termos puramente económicos, a amortización dunha obra desa magnitude levaría decenios, e daquela o modelo actual de transporte, baseado no vehículo privado, terá mudado necesariamente a causa do devalar do petróleo. Simplemente non compensa. (Salvo á empresa construtora, naturalmente.)
Antes de nada, agradecemos a Pacto por Ames terse reunido con nós e ter estudado as nosas propostas, así como ternos remitido o seu programa electoral.
Dito isto, non creemos que o programa presentado por Pacto por Ames sexa o mais axeitado para prepararmos un Ames Pospetróleo.
Se ben recoñecemos a inclusión dalgunhas das medidas propostas, o feito de circunscribilas a unha área concreta -coma se as consecuencias do Peak Oil foran só medioambientais- e de coller unhas si e outras non, fai que perdan parte do seu sentido e non teñan o efecto buscado.
Por exemplo, a medida da creación do Banco de Terra municipal (incluída no programa de PxA) está en relación coa promoción da produción local de alimentos (non incluída por PxA: o sector agro-gandeiro e forestal está practicamente ausente do programa) e ten que complementarse coas medidas de apoio ao consumo de alimentos locais (non incluída) e coa recuperación dos mercados locais de alimentos (podería entenderse incluída na proposta das feiras locais).
O mesmo referido ás empresas: producción local, e consumo local, apoiados no posible polo concello mediante un plan de compras en proximidade; con empresas que poidan axudarse entre elas cun sistema de crédito mutuo e unha moeda local complementaria, e unha serie de medidas fiscais que apoien e axuden a aqueles que fagan un esforzo por prepararse.
Con estas e outras medidas, axeitadamente estruturadas, podería construírse unha malla que favorecería a resiliencia da sociedade no noso concello ante os desafíos por vir. O programa de Pacto por Ames podería aproveitar mellor as realimentacións positivas que os efectos dunhas propostas exercerían sobre outras.
Porén, as medidas presentadas nos ámbitos do emprego, comercio e turismo, poñen en evidencia unha visión business-as-usual allea ao feito de que esta crise é terminal, que o modelo socioeconómico actual está esgotado e que cómpre construírmos outro novo, e que as vellas receitas xa non nos van servir. (Con todo, compre facer notar que non se fala no programa de crecemento, nin sequera para engadir o adxectivo sustentable, é de agradecer).
No ámbito da mobilidade, se ben apreciamos a aposta realizada polo transporte público cremos que podería terse mellorado con medidas para reducir o uso do automóbil privado e fomentar o seu uso compartido, promover o uso da bicicleta (só se fala da bicicleta no programa no ámbito de deporte, e para dedicarlle un día ao ano; non como medio de transporte) e favorecer os espazos peonís, entre outras.
Esta fin de semana fixéronnos chegar os documentos programáticos aprobados pola asemblea do BNG de Ames, que aínda que poderán ser ampliados e matizados —tal e como nos explicou Isabel Vaquero—, podemos tomar xa como mostra de en qué medida incorporan as propostas que lles fixéramos desde Ames Pospetróleo na nosa xuntanza do mes pasado.
Ao longo dos 5 documentos nos que dividen as medidas que conforman a base do programa da candidatura nacionalista Somos Ames, podemos atopar as seguintes medidas directamente tomadas das nosas propostas ou, cando menos relacionadas e ás veces unidas a outras propostas ou matices que non estaban presentas na nosa proposta:
Con todo, achamos algunhas medidas que chocan coas nosas propostas, polo menos aparentemente, e que deberían ser modificadas —na nosa opinión— para facelas coherentes coas medidas a prol dun Ames resiliente e preparado para a fin da civilización baseada no petróleo e no crecemento perpetuo:
Porén, o noso posicionamento, e o que pretende o conxunto de máis de 100 medidas que estamosa a propoñer para o vindeiro goberno municipal, parten do feito de que o que importa ao final é satisfacer as necesidades da xente, e que iso, nun contexto de colapso progresivo do modelo de sociedade industrial e captialista do crecemento, dependente das enerxías fósiles en proceso de esgotamento, xa non pode ser garantido polo emprego, e que, de feito, nunca foi o emprego o que facilitou o 100% das necesidades das personas no noso concello, apoiadas cada vez en maior medida na autosuficiencia alimentar e nos labores de coidados, case sempre cargadas sobre os hombros das mulleres. Polo tanto defendemos que o emprego sexa unha prioridade, pero non a absoluta, pois non deixa de ser un mecanismo indirecto para a satisfacción das necesidades. A prioridade absoluta debe ser que todo o mundo teña esas necesidades cubertas, haxa ou non haxa emprego.
Consideramos que o programa de BGN-Asembleas Abertas (Somos Ames) recolle moitas máis luces que sombras ao respecto da adaptación do concello cara a un Ames máis resiliente e adaptado á vida pospetróleo, aínda que non poidamos dicir que sexa un programa demasiado avanzado nin atrevido nese sentido. Non recollen todas as medidas propostas pola nosa asociación e moitas das que consideraron positivamente foron modificadas con respecto aos termos propostos por nós, matizando e eliminando algunha cuestión. Así e todo, por outra banda, inclúen outras medidas que nós non recolléramos e que si que van na liña necesaria, o cal quere dicir que eles tamén comparten boa parte dos criterios para un Ames pospetróleo. Isto é especialmente notable, como xa apreciáramos na nosa reunión con eles, nos terreos da revitalización da produción local de alimentos e mais do comercio local, aínda que nese segundo terreo lamentamos que se descartase unha medida tan importante como pode ser a creación dunha moeda complementaria local. Se cadra quedan algunhas lacunas que completarmos, pero como xa parten das medidas máis importantes como son o labor proactivo de concienciación e a elaboración dun plan para a transición enerxética, pensamos que o marco principal queda suficientemente trazado para poñer en marcha novas medidas se acada este grupo responsabilidades de goberno. Tamén será preciso que paulatinamente se abandone a énfase que se aprecia no programa por conceptos como o crecemento (aínda que se cualifique de sustentable, algo como comentamos que é incompatible) ou o emprego.
Agora agardemos que o resto de grupos tamén coincidan con estas medidas e así poidan colaborar con eles nun futuro goberno municipal, ou mesmo apoiar desde a oposición algo que debería quedar fóra totalmente do lexítimo rifirrafe político, pois as persoas que vivimos en Ames xogámonos demasiado como para que estas medidas poidan fracasar por cuestións partidistas.
Mentres agardamos que o resto de grupos políticos nos fagan chegar os seus programas ou a relación de medidas propostas pola nosa asociación que decidiron asumir e defender, procuraremos ir indicando no wiki as medidas que finalmente recolleu o BNG de Ames. Felicitamos ás veciñas e veciños que compoñen esta candidatura do Bloque por ter dado un paso moi importante e esperamos que noutros concellos esta formación política asuma medidas similares e vaia mudando políticas dun tempo que remata por políticas acaídas a un tempo de emerxencia enerxética, económica e social.